Melisa lekarska

Jest to roślina wieloletnia, o łodygach  mocno rozgałęzionych, czterokanciastych, miękko owłosionych, dorastających nawet do 0,7m. Liście melisy nieco jaśniejsze od spodu mają kształt sercowato-jajowaty o brzegach grubo karbowano-ząbkowanych. Wydzielają miłą woń podobną do cytryny, są bowiem wyposażone w gruczoły zawierające olejek eteryczny. Melisa kwitnie od czerwca do września, wydając białe, różowawe lub żółtawe kwiaty wyrastające z kątów górnych liści. Melisa nie występuje dziko w naszym klimacie. Uprawia się ją na plantacjach, w ogródkach, na działkach, a nawet w doniczkach i na balkonach.
           
Roślinę tę znali już starożytni Grecy i Rzymianie. Leczono nią powszechnie melancholię i zmienny nastrój. Cenił ją niezwykle słynny Paracelsus, który napisał, że „Esencja melisy podawana w winie każdego ranka, odświeży twoją młodość, wzmocni umysł i odnowi słabnący organizm”. Hipokrates, Pliniusz, Awicenna sławili jej wartość leczniczą i miododajną. O tym, że jest ona lubiana przez pszczoły, świadczy już sama jej nazwa – po grecku – melitta  - pszczoła, po łacinie – mel – miód. Również u nas nazywana jest pszczelnikiem lub rojownikiem. Miód melisowy jest wyjątkowo cenny dla zdrowia.

Melisa obfituje w olejek lotny, garbniki, trójterpeny, flawonoidy, fenolokwasy, kwasy organiczne, witaminę C i sole mineralne.
 

Pożytek melisy dla zdrowia

Wartość leczniczą wykazują liście tej rośliny, czasem ścina się całą część nadziemną na wysokości 15 cm od ziemi (tj. ziele).Czyni się to na krótko przed kwitnieniem roślin albo w porze kwitnienia, bo wtedy gromadzi w swym składzie najwięcej dobroczynnych związków. Surowce te należy zbierać w południe, w czasie pogody bezdeszczowej (mają wówczas najwięcej olejku lotnego). Liście i ziele suszymy w miejscach zadaszonych, przewiewnych (nigdy na słońcu). Nie można ugniatać surowca, gdyż łatwo ciemnieje i „zaparza się”. Aby susz melisowy nie tracił cytrynowego aromatu, trzeba go przechowywać w szczelnych pojemniczkach. Można również używać świeżych listków melisy –  np. dodając je do herbaty, która będzie smakowała prawie tak samo jak z cytryną.
           
Melisa wykazuje nieocenione działanie uspokajające. Skutecznie oddala uczucie lęku, tremy, słabej depresji, przygnębienia, rozdrażnienia. Ułatwia zasypianie i gwarantuje krzepiący, zdrowy sen bez koszmarów sennych. Przynosi ulgę w migrenie i zwykłych bólach głowy. Jest nieoceniona w tzw. napięciowych bólach głowy spowodowanych życiem w ciągłym stresie, napięciu nerwowym. Bardzo pomocna w zmęczeniu psychicznym. Warto ją podawać w nerwicy serca, objawiającej się jego kołataniem, uczuciem niepokoju wewnętrznego, wzrostem ciśnienia krwi. Medycyna ludowa ceni melisę w kuracjach leczących postępującą miażdżycę z osłabieniem pamięci.

Na litewskich wsiach w tym celu  używano naparu z melisy i majeranku. Do mniej znanych właściwości melisy, należy jej aktywizujący wpływ na proces przemiany materii, co czyni ją przydatną w kuracjach wyszczuplających. Likwiduje wzdęcia  i bolesne skurcze jelit, np. wywołane silną nerwicą ogólną. Działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Olejkowi eterycznemu zawartemu w liściach melisy przypisuje się   niesienie ulgi w przypadku astmy i przewlekłych nieżytów oskrzeli. Melisa wchodzi w skład wielu leków ziołowych zalecanych w chorobie wieńcowej serca i nadciśnieniu, a także łagodzących stany depresyjne, zmienny nastrój. Zawiera związki o działaniu przeciwrakowym.